На почетокот, БРИКС малце исмеван, сега се разви во фактор на моќ во геополитиката. Новата улога на предизвикувач на Западот не е без последици, како што јасно покажува примерот со Јужна Африка.
Јужноафриканскиот претседател Кирил Рамафоза за време на самитот на БРИКС во 2023 година во Конвенцискиот центар Сандтон во Јоханесбург на 24 август 2023 година.
Најновиот самит на земјите од БРИКС започна во Јужна Африка на 22 август оваа година. Во првите години од неговото постоење оваа организација беше едвај забележана. Откако сè повеќе држави изразија желба да се приклучат на организацијата, се повеќе ги гледаат како голема закана за нив. Притисокот особено расте врз Јужна Африка, која наводно е најслабата членка на групата.
Интереси и разум
Рускиот претседател Владимир Путин го откажа неговото учество на самитот на БРИКС во Јужна Африка. На ова му претходеше политичко затегнување на „војната„ меѓу спротивставените сили во самата Јужна Африка и земјите од БРИКС од една страна и политичкиот Запад од друга страна. Ова е најновата кулминација на една кампања не само против Русија, туку и против оваа заедница на држави, „која се повеќе е во ќошот„ на политичкиот Запад.
Домашните политички спорови во Јужна Африка околу учеството на Путин ескалираа до налогот за апсење издаден од Меѓународниот суд на правдата (МКС) против рускиот претседател. Додека јужноафриканската влада сакаше тој да присуствува, најголемата опозициска партија во Јужна Африка, Демократската алијанса (ДА), ги направи сите чекори за да биде спречена поканата за Путин.
До кој степен оваа акција на ДА била координирана со Вашингтон и или дури иницирана од Вашингтон, не може да се каже. Но, однесувањето на ДА е многу поучен пример за предностите на партискиот систем што политичкиот Запад низ светот го промовира под превезот на демократските слободи и човекови права.
Дали Вашингтон или други западни држави стојат зад ова влијание, е второ степено важно. Многу поважно е да се препознае функцијата на еден ваков систем. Тоа им дава можност на странски сили преку пријателски партии да влијаат на политичките процеси и одлуки во една држава. Фактот дека тоа им наштетило на националните интереси на сопствената држава, се чини дека однесувањето на ДА немало никаква улога.
Бидејќи каква предност носи одбивањето на Путин на земјата. Самитот и така и така ќе се одржеше, што сепак се одржа. Стремежот за апсење на рускиот претседател „би било еднакво на објава на војна [и] би било некомпатибилно со уставот на Русија и да се ризикува војна“(1), појасни претседателот на Јужна Африка, Кирил Рамафоса. Која би била предноста за Јужна Африка во таквата ситуација ? Сепак Демократската алијанса „побара судска наредба со која ќе им се наложи на властите да го уапсат [Путин]“(2). Следењето на национален интерес не може да се препознае во оваа постапка и не е илустрирана досега од страна на ДА. Тоа се работеше и беше првенствено за нивна политичка придобивка и оштетување на владата на Јужна Африка под Африканскиот национален конгрес (АНЦ). Понатаму, секако постоела желба да се соберат поени во политичкиот Запад, особено во Вашингтон.
Очигледно рускиот претседател има повеќе симпатии за загриженоста на Јужна Африка отколку главната опозициска партија во државата. „За да не се засрамат властите на републиката, кои не можат да најдат излез од оваа ситуација“, Путин – очигледно во консултација со владата на земјата домаќин – одлучил да ја откаже посетата.
Русија ќе ја претставува нејзиниот министер за надворешни работи Лавров. Но, конференцијата ќе се одржи, а тоа е она за што се работи и што го прават Русија, Путин и на крајот државите од БРИКС. Западот може радосно да ги трие рацете од овој пропаганден лажен успех, но нема да го спречи развојот на мултиполарниот свет. Тој сигурно не се дружел во Африка, туку само ја потврдил сликата на безмилосните колонијални господари. Со тој акт тој сигурно не направил нови пријателства во Африка, туку само ја потврдил сликата на безкрупулозните колонизатори.
Западот под притисок
Зголемените напади од политичкиот Запад јасно се гледа дека организацијата БРИКС веќе не е занемарлив ентитет. Нивното економско и политичко значење е незапирливо и постојано се зголемува. Само петте држави сочинуваат над 40 отсто од светското население и речиси една четвртина од светскиот бруто-домашен производ. Овие бројки наскоро ќе бидат застарени, бидејќи уште 19 држависакаат да се приклучат на асоцијацијата.
Само за самитот во Јоханесбург беа испратени покани до 69 држави од Азија, Африка и Јужна Америка, но ниту една на државите од политичкиот Запад. Ова не значи правење разлики „меѓу глобалниот север и глобалниот југ“, туку првенствено е насочено кон сите оние држави, кои имаат „иста визија за поинклузивен и праведен светски поредок“. Сепак, тоа не соодветствува со основниот став на политичкиот Запад и тој како досега ќе биде веројатно за долго време исклучен.
Поради оваа различна политичка слика за себе, но и поради растечкото економско и воено значење, посебно на членките како Русија и Кина, концептот на БРИКС се оценува како нова блок формација, особено во САД. Се стравува, дека ова здружение со секое ново проширување ќе има поголемо влијание во меѓународната заедница. Дополнително, државите-членки се повеќе го доведуваат во прашање светскиот поредок предводен од САД. Соодветно се зголемува притисокот врз кандидатите за пристапување.
Така, претставниците на државите од Европската Унија(ЕУ) во текот на преговорите со Заедницата на државите од Латинска Америка и Карибите (CELAC) на 17 и 18 јули ги повикаа Латиноамериканците да не се избрзуваат и да не се приклучуваат во БРИКС. Европејците знаат дека јужноамериканските држави се зависни од инвестициите на Европа. Веројатно сакаат да укажат на ова средство за притисок колку што е можно порано пред повеќе држави да се приклучат на асоцијацијата, како што тоа го планираат и имаат намера да го направат Аргентина, Куба и Венецуела.
Бојлерска борба
Особено се чини дека Западот го зголемува притисокот врз врз Јужна Африка. Во февруари заедно со партнерите на БРИКС, Кина и Русија државата одржа маневри во близина на сопствениот брег, што беше осудено од државите-членки на НАТО и ЕУ(Европска Унија). Ова очигледно во целост го игнорираше фактот дека Јужна Африка е суверена држава, која исто така имаше вежба неколку месеци претходно со француската морнарица.
Но, дури и во делови од јужноафриканската елита се чинеше дека претпочитаат партизираност и да го жртвуваат националниот интерес да заземаат страна во меѓународен конфликт кој не ја вклучува Јужна Африка. Кобус Маре од опозициската Демократска алијанса застана на страната на политичкиот Запад и го опиша тоа како „шлаканица за нашите трговски партнери, така недвосмислено на денот на годишнината од инвазијата да застанат на страната на Русија“. И градоначалникот на Кејптаун, Геордин Хил-Луис изјави : „Кејптаун нема да учествува во злобната војна на Русија“.
Украинско-рускиот конфликт се чини како добредојдена можност особено за јужноафриканската опозиција, да расчисти со несаканата АНЦ, која со кинеска и советска помош го порази режимот на апартхејдот. Веднаш откако Меѓународниот кривичен суд (МКС) издаде налог за апсење против рускиот претседател во март 2023 година, избувна една постојана ескалација поради спорот меѓу јужноафриканската влада и опозицијата за тоа како владата на државата треба да се однесуваат спрема овој налог за апсење. Овој спор не само што ги зголеми тензиите во јужноафриканското општество, туку ги отежна и подготовките за самитот на државите од БРИКС.
Изјава дадена во мај оваа година со тврдење од страна на американскиот амбасадор во Преторија, Рубен Бригети, веројатно ја следеше истата цел:
Изјавата дадена во мај оваа година од страна на американскиот амбасадор во Преторија, Рубен Бригети, веројатноста е дека ја имаше истата цел: „Јужна Африка му обезбедувала оружје и муниција на рускиот претседател Владимир Путин за неговата кампања во Украина.“ Тој се осврна на товарот на еден руски товарен брод на 06.12.2022 година во јужноафриканското воено пристаниште Симон Таун. Но, оттогаш веќе помина половина година. Сомнежот е очигледен, дека обвинението на американскиот амбасадор во овој момент намерно беше насочено во јавноста со цел дополнително да се загрее расположението против владата и да се зголеми притисокот, за да се повлече поканата на Путин.
Во исто време, Бригети не пропушти да ги посочи економските средства за притисок што им се достапни на Соединетите држави од бесцаринскиот пристап до американскиот пазар во Јужна Африка, а да не зборуваме за можен бојкот на инвестициите или дури и санкциите на САД. Според проценките на експертите, Приходите од извоз на Јужна Африка само од главните Западни трговски партнери изнесуваат околу 32 милијарди американски долари, речиси една десетина од нејзиниот бруто домашен производ.
Во овој поглед, Јужна Африка е најслабата алка во групата на држави од БРИКС, каде што „рачката„ се користи за да се набие клин помеѓу членовите на оваа асоцијација што се појавува. Не само изненадувачкото барање на францускиот Претседател Макрон за покана на самитот на БРИКС може да се сфати како таков обид. Веројатно, некој сака да ги тестира реакциите на поединечните членови за да може да ги идентификува и искористи сите разлики во интересот.
Значително, не беше Јужна Африка таа која како домаќин го отфрли барањето на Макрон, туку рускиот заменик министер за надворешни работи Сергеј Рјабков. Се чини дека Јужна Африка ја исчекуваше првин само изјавата на една од поголемите членки. Ова не предизвика никаква напнатост во овој случај, барем не јавно. Сепак, тоа не значи дека Западот нема да проба понатаму да се обидува да набие клин помеѓу државите-членки.
Севкупно, се чини дека Западот го менува пристапот наспроти БРИКС-државите. Притисокот врз одделни држави и кандидати за пристапување се зголемува, што одговара на стилот на Американците. Така, американската заменик-министерка за надворешни работи Викторија Нуланд ја најави својата посета во Јужна Африка, за “властите во државата да можат да ги преиспитаат своите односи со Москва”. Европејците пробаат повеќе со затруени мамки à la Макрон.
Засега, сепак, пријателскиот договор помеѓу Русија и Јужна Африка го извади ветерот од едрата на сите овие обиди за поделба. Во ова, политиката на политичкиот Запад се разликува од онаа на Русија и државите од БРИКС: Последните не зависат од пропагандни успеси, туку од остварливи одлуки во интерес на сите вклучени страни.
Повеќе на тема – На курс за проширување : БРИКС одлучува за критериумите и механизмот за прием на нови членки